ทหารเวียดนามนายหนึ่งนอนตายหงายท้องแข็งทื่ออยู่ริมลำคลอง
ฝั่งตรงข้ามคลองมีทหารไทยสามนายกำลังเอาศพนั้นเป็นเป้ายิง ก่อนจะเปลี่ยนเป็นปาหินใส่แบบเด็กใจร้าย
เพื่อให้พวกเขาแน่ใจว่าไม่มีกับระเบิดผูกติดไว้กับศพ ภาพถัดมาในฟิล์มม้วนเดียวกัน ท่ามกลางฝนเที่ยงวันที่ตกไม่ขาดสาย
ชาวบ้านเขมรสีหน้าตื่นกลัวกำลังหาบคอนสัมภาระหนีตายจากการโจมตีของทหารเวียดนาม นี่คือภาพถ่ายขาว-ดำ ปี 2523 ของ เสนีย์ มงคล
ที่ถูกทิ้งไว้ในหีบเหล็กขนาดใหญ่สีเงิน หีบเหล็กเก่าใบนี้เพิ่งถูกเปิดออกเป็นครั้งแรกนับจากเจ้าของได้เสียชีวิตลงแบบเฉียบพลันด้วยโรคหัวใจขณะมีอายุเพียง
33 ปี 9 เดือน เมื่อ 11 มีนาคม 2529 หรือกว่า 33 ปีมาแล้ว
ภายในหีบพบว่ามีฟิล์มเนกาทีฟสีและขาว-ดำ ประมาณ 50 ม้วน
และฟิล์มสไลด์นับร้อยชิ้น ทั้งหมดอยู่ในสภาพเสื่อมสลาย เนื้อฟิล์มละลายติดซองพลาสติก
บางชิ้นบิดงอและแตกหักทันทีที่หยิบมันขึ้นมาดู ภาพถ่ายเหล่านี้โดยส่วนใหญ่เป็นภาพเหตุการณ์ผู้อพยพลี้ภัยสงครามชาวเขมรตามชายแดนไทย-เขมร
มานิต ศรีวานิชภูมิ ภัณฑารักษ์นิทรรศการกล่าวว่า “ความน่าสนใจของภาพถ่ายระหว่างปลายปี 2522 – 2526 ที่เสนีย์ มงคล
ทิ้งไว้เบื้องหลังและยังไม่เคยถูกเผยแพร่มาก่อน คือมุมมองของช่างภาพคนหนึ่งที่มองโลกแบบเด็กใสซื่อ (Innocence)
ผู้พยายามมองลึกลงไปสัมผัสจิตใจของคนเรา แม้จะอยู่ในสภาวะสงคราม ความเป็นความตาย มนุษย์ยังมีด้านที่อ่อนโยนงดงามแม้เพียงชั่ววินาทีหนึ่งสั้นๆก็ตาม
เขาและเธอได้สะท้อนผ่านแววตาให้เสนีย์ได้จับภาพเอาไว้ ก่อนที่มันจะมลายหายไปเป็นความกลัวและหวาดระแวง ภาพถ่ายจำนวนนับร้อยชิ้นเหล่านี้ถูกเก็บบ่มในหีบเหล็กมายาวนาน
ทั้งความร้อนบวกความชื้น ต่างช่วยเร่งปฏิกิริยาเคมีของฟิล์ม 35 ม.ม.ให้มีสีสันผิดเพี้ยน ตัวฟิล์มบิดงอ และบางชิ้นแตกหักเป็นผง เหมือนเหล้าเก่าเก็บบ่มจนได้ที่
ผลลัพธ์ของภาพที่ได้จึงเกิดสุนทรียภาพใหม่ที่ทรงพลัง และนี่คือความทรงจำของมนุษยชาติอันเสื่อมสลาย แต่งดงาม”
